Terug naar de grot! Wat is de reden dat een grotgevangene met filosoferen begint? Hij heeft geen eigen beweegreden! Zijn verplaatsing overkomt hem.
Wat je ondergaat heet in het Grieks pathos.
Wat ondergaat de bevrijde gevangene als hij gedwongen wordt voor het eerst in het vuur te kijken? Hij raakt in verwarring en weet geen uitweg [aporein] als hem de voorbijgedragen voorwerpen worden getoond en hij wordt gedwongen te antwoorden op de vraag Wat is het?
Het pathos van de filosofie is een aporie ten aanzien van de identiteit van de dingen; een niet meer weten wat de dingen zelf zijn.
Tegelijkertijd wordt de bevrijde gevangene geconfronteerd met zijn eigen identiteit: hij weet ook niet meer wie hijzelf als zodanig is – een onder dwang bevrijde.
Het pathos van de filosofie betrof de identiteit van de dingen en de identiteit van degene die het pathos ondergaat. Wanneer de eenheid van mijzelf en de dingen in het geding raakt, spreekt Plato van paideia, de omwending van het leven in zijn geheel.
Zijn er momenten in je leven aan te wijzen waarin het in het geheel omdraaide? Momenten waarin ‘das All und das Auge sich gleichzeitig verändern’[n], zoals Ernst Jünger schrijft.
Vanzelfsprekend heb je die momenten meegemaakt.
Probeer eens verstoppertje te spelen met een peuter: dat lukt maar niet! Die peuter denkt namelijk ‘Als ik jou niet zie, dan zie jij mij niet!’ en gaat vervolgens alleen met zijn hoofd onder de bank liggen.
Hoe zo’n peuter tot inzicht te brengen?!
En toch valt het kwartje, ooit, en begint het kind in te zien dat hij gezien kan worden zonder dat hij de ander ziet.
Zo ook ooit bij jou, want je bent zelf die peuter geweest.
Plato spreekt van een periagoogè holès tès psuchès. Wat is filosofie als het niet een omwending is van het eigen leven in het geheel![t]Je kunt ‘in het geheel’ in ‘omwending van het eigen leven in het geheel’ op verschillende wijzen lezen. Op welke wijzen kan dat? En zijn ze zo verschillend?Je kunt ‘in het geheel’ in ‘omwending van het eigen leven in het geheel’ op verschillende wijzen lezen. Op welke wijzen kan dat? En zijn ze zo verschillend?
Ga op zoek naar een moment van jouw eigen leven waarin je leven en de wereld waarin je je ophield tezamen omwentelden. Beschrijf je ervaring zo nauwkeurig mogelijk.