Een langetermijngeheugen, gevuld met een immense hoeveelheid, helder gestructureerde en parate kennis over filosofie is van onmiskenbaar belang als je wil leren filosoferen.
De vraag rijst dan natuurlijk: hoe raakt je langetermijngeheugen zo effectief mogelijk gevuld met een dergelijk kennisgeheel?
Deze vraag wordt vooral prangend als je nog maar weinig kennis over filosofie bezit. Veel informatie over filosofie zal dan aanvankelijk nog weinig betekenisvol zijn voor je, wellicht voor langere tijd. Toch heeft het zin om dit soort betekenisloze kennis al tot je te nemen en in je geheugen te prenten.
De zojuist gestelde vraag kan voor de beginnende leerling dan verscherpt worden tot: Hoe kan je kennis zo snel mogelijk in je geheugen opslaan, daar zo lang mogelijk behouden en zo gemakkelijk mogelijk weer ophalen? Kortom: hoe effectief te memoriseren?
Associeer! door nieuwe kennis in oude kennis in te bedden en betekenisloze kennis om te zetten in betekenisvolle (liefst aanstootgevende!) beelden;
Structureer! door orde aan te brengen in een veelheid van gegevens;
Selecteer! door hoofd- en bijzaken te onderscheiden (het belangrijkste academische vermogen);
Aanvaard! dat je opname- en retentievermogens eindig zijn en vergetelheid voortdurend dreigt en toeslaat…
Een aantal specifieke mnemotechnieken kunnen bij deze algemene richtlijnen behulpzaam zijn. Probeer ze eens uit en doe er je voordeel mee!
In leren over filosofie is het memoriseren van relevante tekstfragmenten erg behulpzaam. Hoewel de filosofemen aanvankelijk weinig betekenis zullen hebben voor je, is het aan te raden ze toch al in je lange termijngeheugen te prenten; je kunt ze dan op ieder verloren moment te boven halen en overdenken. Daarbij wordt de kans wordt groter dat je ze herkent in of associeert met andere teksten die je leest. Aanvankelijk louter opgeslagen kennis heeft zo de kans betekenisvoller te worden; sterker nog: heeft überhaupt de kans om betekenisvoller te worden – immers, wat niet geplant is kan ook niet groeien.
Het is zaak een filosofisch tekstfragment accuraat (woordelijk, inclusief de interpunctie) te memoriseren, liefst in de oorspronkelijke taal. Hierbij kun je gebruik maken van een tweetal lang beproefde mnemotechnieken.
Volgens de anonieme auteur van de klassieker Ad Herennium is de beste methode om een stuk tekst ad verbum te onthouden als volgt: herlees een regel twee of drie keer voordat je hem als een reeks beelden probeert te zien.[n] Zaak is je beelden in te beelden die pakkend zijn; en (je) weet dat de mens is zeer bevattelijk voor wat bizar is, en prikkelend. Leef je dus uit! Associeer trouwens op klank.[t]De vraag is wel of je filosoferen met het omzetten in beelden erg geholpen is. Vaak zijn de te onthouden citaten kort genoeg om ze zonder allerlei afleidende beelden in te prenten.
Een andere methode benadert de tekst meer gevoelsmatig. In plaats van de woorden met beelden te associëren ken je emoties toe aan de verschillende segmenten van een fragment. Deze techniek stamt uit de toneelwereld, waar via methodacting een stuk tekst door inleving en naleving meer associatieve haken wordt gegeven waaraan het kan blijven hangen.
Welke van deze methodes je het best helpt in het ad verbum memoriseren, zul je zelf moeten ondervinden. Teksten in het lange termijn geheugen krijgen is hoe dan ook arbeidsintensief. Maar eenmaal opgeslagen, liggen ze daar, altijd oproepbaar, ter overdenking. Een inventaris van gewicht waar je geen kilogram zwaarder van wordt!
Tips
Zoek op xyz relevante filosofemen op en memoriseer ze woordelijk, inclusief de interpunctie. Zo heb je overal en altijd wat te overdenken! Probeer zowel de visuele als de gevoelsmatige methode uit.
Memoriseer de titels en/of de eerste zinnen van de filosofische teksten uit de canon. Vat ze in je overdenkingen op als antwoord op een vraag, en bedenk dan vanwaar deze vraag komt.
Meld je aan bij Memrise en kies een philosophy course uit om te memoriseren. Aanraders zijn: “Greek philosophical terminology”, “Behavioral biases that make us think irrationally” en “Scholastic definitions/dicta”. Je kunt ook zelf een course aanmaken (bijvoorbeeld om jezelf te helpen bij vragen 1 en 2).
Zoek uit wat de loci-methode is en probeer hem eens uit bij het memoriseren van de volgende zaken:
Memoriseer de beroemde filosofen in chronologische volgorde. Breid je kennis uit door hun jaartallen, geboorteplaatsen en bekendste titels en uitspraken erbij te memoriseren.
Memoriseer de inhoudsopgave van het handboek waarmee je bezig bent. Probeer van daaruit de gang van het boek stapsgewijs uit-een-te-leggen, als je weer eens op de bus staat te wachten.
Houd een lezing uit het hoofd door gebruik te maken van de loci-methode.
In de Phaidros vertelt Sokrates van de Egyptische god Teuth die allerlei uitvindingen zoals rekenkunde en meetkunde, dobbelen en triktrak ter beoordeling voorlegt aan farao Thamous. Ook het schrift heeft Teuth uitgevonden en daarover gaat het volgende gesprek tussen beiden:
‘Deze (schrijf)kunst, koning, zal de Egyptenaren wijzer maken en een beter van geheugen. Want als een middel [pharmakon] voor verstand en geheugen is zij uitgevonden.’ Thamous antwoordde echter: […] ‘Deze uitvinding zal voor de lerende zielen veeleer leiden tot vergeetachtigheid [lèthèn], vanwege het veronachtzamen van hun geheugen. Zo vertrouwend op het schrift zullen zij zich alleen herinneren afgaande op wezensvreemde tekens van buitenaf [eksoothen] en niet meer op hun eigen kracht van binnenuit [endothen]. Daarom heb je geen middel voor het geheugen [mnèmès], maar voor geheugensteuntje [hupomnèseoos] gevonden. En je biedt je leerlingen schijnbare [doksan], geen ware [alètheian] wijsheid. Want je laat ze veel lezen zonder onderricht erbij, zo lijken ze veel te weten terwijl ze grotendeels van niets weten. Lastig in de omgang worden ze ook, omdat ze in plaats van wijzen schijnwijzen [doksosophoi] zijn geworden.’[n]
Vragen bij het tekstfragment
Is een wijzer iemand per definitie beter van geheugen? Licht je antwoord toe.
Achterhaal de betekenissen van het woord pharmakon, hierboven vertaald met ‘middel’. Bedenk op basis van je bevindingen een geschikter vertaling.
Sokrates zelf heeft vrijwel niets geschreven. Bedenk, voordat je de Phaidros erbij pakt om zijn redenen daarvoor te vernemen, eerst zelf wat nadelen kunnen zijn van het op papier stellen van je gedachten.
De Middeleeuwers beseften dat van het Latijnse inventio twee voor ons op het eerste oog qua betekenis nogal uiteenliggende woorden afstammen, à savoir: ‘inventie’ en ‘inventaris’. Verzin aan de hand van het tekstfragment hoe beide woorden niettemin gecombineerd kunnen worden.
Ben jij het eens met Thamous? Of heeft het schrift mensen wel degelijk wijzer gemaakt? Schrijf een korte beschouwing over dit vraagstuk.