Hoewel het op xyz aankomt op leren filosoferen komt zomaar beginnen met filosoferen niet maar zo van de grond. Lees bijvoorbeeld dit citaat van Kant:
Begrippen zonder aanschouwing zijn leeg, aanschouwingen zonder begrippen zijn blind.[n]
Je aanschouwt deze zin, maar je ziet waarschijnlijk niks omdat je de begrippen ‘aanschouwing’ en ‘begrip’ niet begrijpt, niet inziet waarom Kant ze onderscheidt en niet zelf hebt navoltrokken hoe deze zin het sluitstuk vormt van zoiets als de transcendentale deductie, die Kant in zijn Kritik der reinen Vernunft onderneemt om de mogelijkheidsvoorwaarden van alle kennis te ontdekken.[t]Waarschijnlijk draagt deze toelichting nog niet erg bij aan het meer inzichtelijk maken van het citaat; er komen alleen maar onbegrijpelijke woorden bij! Niettemin kan ze wel een beetje duidelijker maken wat je niet ziet en begrijpt; en als je weet wat je nog niet weet kun je tenminste vragen stellen en op onderzoek uit gaan!
Wat nu?
Je kunt nu natuurlijk meteen in het diepe springen en de Kritik der reinen Vernunft van kaft tot kaft gaan lezen – een prestatie van formaat als je hem wist te volbrengen – maar dan zal je al snel kunnen opmerken dat Kant zijn Kritiken niet zomaar schrijft en voortdurend ‘in gesprek is’ met de lange traditie van de filosofie en dat je die dan ook nog moet kennen wil je hier met enig begrip kunnen lezen...
Wat nu! Alle filosofen gaan lezen?
Dat valt alleen serieus te overwegen als je van het kaliber van iemand als Leibniz bent.[t]Even wat achtergrondkennis over deze grote filosoof: De belezenheid en werkdrift van Leibniz – de laatste uomo universale – werd alom onovertroffen geacht. Encyclopedist Denis Diderot schreef in deel 7 van zijn eigen Oeuvres complètes (zelf dus ook geen onverdienstelijk auteur): ‘Perhaps never has a man read as much, studied as much, meditated more, and written more than Leibniz… What he has composed on the world, God, nature, and the soul is of the most sublime eloquence. If his ideas had been expressed with the flair of Plato, the philosopher of Leipzig would cede nothing to the philosopher of Athens’ (Oeuvres complètes, vol. 7, p. 709). Zie de entry “Leibniz” in de Stanford Encyclopedia of Philosophy - dé encyclopedie van de filosofie van vandaag. Je zult jezelf dus serieus af moeten vragen wat te leren over filosofie en wat niet. En zelfs dan: al snel zul je er achter komen dat de meeste filosofen – waaronder Leibniz zelf – geen rekening met je hebben gehouden en in hun teksten al veel achtergrondkennis bij je vooronderstellen. Zeker in het begin is het dus ongemeen lastig een filosofische tekst met enig begrip te lezen. Laat staan nog dat je een dergelijke tekst op filosofische wijze kunt lezen. De te expliciteren vooronderstellingen van zo’n tekst kunnen je bijvoorbeeld pas opvallen tegen een stevige achtergrond van parate kennis. En pas als deze vooronderstellingen aldus naar voren treden, kun je aan het denken gezet worden ten aanzien van je eigen vooronderstellingen en vanzelfsprekendheden – het begin van alle filosoferen.
Om te beginnen met filosoferen kan je dus niet om handboeken, colleges en gespecialiseerde woordenboeken over filosofie heen en zal je zo vroeg mogelijk een brede en diepe achtergrondkennis moeten opbouwen – door te leren over filosofie. Uitgangspunt op xyz blijft het leren lezen van zo’n zin van Kant, maar leren over filosofie zal je hierbij wel (verder) op weg moeten helpen.
