Of Thales is gek! (– en daar zijn aanwijzingen voor[n]).
Of Thales heeft misschien gelijk wat zou kunnen impliceren dat je denkt te weten wie je bent, maar je weet het niet… En wat is er erger dan dat!
De eerste optie is evident the easy way out. Maar zelfs als je jezelf volledig bekend bent, is het ongetwijfeld fijn jezelf nog eens bevestigd te zien. Dus, doe eens gek, en zet eens wat stappen in de richting van Thales!
Hieronder zie je een afbeelding van het zogenaamde Johari-venster.[n] Print het schema uit of neem het over in je notebook en beantwoord vervolgens de vragen.
Vragen
Het Johari-venster moet nog even ingevuld worden.
Zet de volgende aspecten in de juiste kwadranten: blind, open, verborgen, onbekend.
Van welke kwadranten ben je je bewust, van welke niet?
Welk kwadrant wordt ook wel bad breath-area genoemd?
Verzin bij drie van de kwadranten een aantal concrete voorbeelden uit je eigen leven.
Drie pijlen wijzen vanuit de overige kwadranten naar het open-kwadrant. Teken de drie pijlen in het venster en zet de juiste namen erbij: 1. ontdekken; 2. communiceren; 3. feedback krijgen.
In hoeverre ben jij jezelf bekend?
Maak een procentuele inschatting aan de hand van de kwadranten.
Waarom is het vanuit het Johari-venster onmogelijk volledige zelfkennis te bereiken?
Op zich is het merkwaardig een kwadrant in te richten wat onbekend is zowel voor mij als voor de anderen. (Hoe) kun je erachter komen dat dit domein niettemin niet niets is?
De titel van een recent verschenen boek luidt: Je hebt wél iets te verbergen. Het levensbelang van privacy.[n] Over welk(e) kwadrant(en) gaat dit boek voornamelijk, denk je?
In welk(e) kwadrant(en) speelt filosoferen zich voornamelijk af? Neem in je overweging alle kwadranten op.
Recapituleer je bevindingen n.a.v. het Johari-venster.
Wat is volgens jou de belangrijkste vorm van zelfkennis, welke de minste? Rangschik de kwadranten op relevantie.
Even terug naar de scheidsweg in de inleiding van deze afdeling. Overweeg op basis van je bevindingen beide wegen: is Thales nu gek of geniaal? Licht je overweging kort toe en sla vervolgens een richting in en kijk (voorlopig) niet meer om!
Ooit stond de uitspraak γνῶθι σεαυτόν (Ken jezelf!) in steen gebeiteld boven de toegangspoort van de tempel in Delphi alwaar het beroemdste orakel van de oudheid – de Pythia – huisde. De Pythia was een priesteres die – gezeten op een zetel boven een spleet in de grond – goddelijk geïnspireerd brabbeltaal uitsloeg die door priesters werd vertaald in voorspellingen aangaande je karakter en je levenspad. Wie op zoek was naar kennis over zichzelf – de hoogste zoektocht in de Griekse Oudheid – kon niet om het orakel van Delphi heen.
Omschrijf en vergelijk de betekenissen van 'kennen' in de volgende zinnen:
Ik ken de hoofdsteden van Oceanië uit mijn hoofd.
Ik ken mijn beste vriendin als geen ander.
Ik ken mijzelf als geen ander.
Sokrates’ variant op de spreuk luidt: ‘Het niet onderzochte leven is het niet waard is geleefd te worden.’ Sokrates wist ook dat hij niets wist. Paradoxalerwijs meldde het orakel Sokrates via zijn vriend Chairephon – Sokrates verliet Athene liever niet – dat hij niettemin de wijste man van heel Athene was. Wat zegt deze orakelspreuk over de Atheners?
Door de tijden heen is de uitspraak Ken jezelf! op verschillende wijzen opgevat.
Onderzoek hoe een oude Griek, een middeleeuwer en een renaissancemens de uitspraak verstaan. Maak een notitie n.a.v. je onderzoek.
Breid je onderzoek uit met de vraag: wat is de zeggingskracht van Ken jezelf! vandaag de dag?
Vat je notities samen in een aforisme of schijf een filosofisch essay over wat het filosofeem Ken jezelf! vandaag de dag te zeggen heeft. Confronteer de huidige betekenis met de verleden betekenissen.
Op de tempel van Delphi stond nog een aantal andere spreuken van de god Apollo. Zoek deze spreuken op en herhaal vragen 1 en 4.
Waar vraag je naar als je een wie is-vraag stelt? Wat is het gevraagde in zo’n vraag? Vandaag de dag vraag je dan naar een persoon.
Wat is een persoon?
‘Een zelfstandig optredend individu’, leert ons het woordenboek.
Als we evenwel in het etymologisch woordenboek opzoeken waar het woord ‘persoon’ vandaan komt, dan stuiten we op een heel andere betekenis; het Latijnse persona betekent immers ‘toneelmasker’. Zo’n masker liet in het toneel van de Griekse en Romeinse oudheid zien welke rol er gespeeld werd, een rol die de acteur niet zomaar kon veranderen want de klei waaruit het masker was gevormd was gehard en de rol was de speler toebedeeld. Hij moest de rol uitspelen. Maar door (per) dat masker klonk het geluid (sonus), het eigen geluid – en het is de vraag in hoeverre en op welke wijze de speler zelf invulling gaf aan die rol die hem was opgelegd; of er – met andere woorden – speling was tussen persoon en persona.
Laten we het na deze nogal onpersoonlijke wat is?-vraag en het etymologische uitstapje naar de oudheid wat persoonlijker maken door de bal nu bij jezelf te leggen zodat je je kunt afvragen:
Treed ik louter op als spreekbuis van het maatschappelijke systeem dat me een rol heeft toebedeeld of klinkt er af en toe iets persoonlijks door en valt er bij mij speling te bemerken tussen persoon en persona?
Vragen
‘Een persoon is een zelfstandig optredend individu’ is een soort-verschil-definitie.
Zoek de etymologie van ‘individu’ uit en noteer je bevindingen.
Omschrijf in eigen woorden wat kenmerkend is voor ‘zelfstandig optreden’.
Een persoon is een zelfstandig optredend individu. Waar treedt een persoon op?
Hoewel zelfstandig optredende individuen, zijn personen niet volstrekt uniek. In de psychologie worden diverse typen onderscheiden. Ga naar de site 16personalities en doe de test om te kijken wat voor een jij er bent. Komen je bevindingen overeen met wie je al dacht te zijn?
‘s Lands oudste en grootste poëet Joost van den Vondel schreef: ‘De wereld is een schouwtoneel, elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel.’ Hierboven is sprake van ‘rollen die door het maatschappelijke systeem worden toebedeeld’. Noem een aantal voorbeelden van dergelijke sociale rollen waar jij mee van doen hebt.
Als je de vraag Wie ben ik? echt stelt, dan vraag je niet zozeer naar een persoon, maar wordt je vragen persoonlijk. Leg dat uit aan de hand van de volgende uitspraak van Heidegger:
Die Fragenden, die diese Frage fragen, werden jetzt in die Frage gestellt, sie werden fragwürdig.[n]
