Exit through the Gift shop!

Wellicht kun je hier je heil vinden. Vaarwel!!

Wat te doen in een concrete situatie? Deze vraag speelt op indrukwekkende wijze op in onderstaand fragment uit de film Sophie’s choice. Niet alleen geeft het fragment een voorbeeld van toegepaste ethiek, maar het laat ook zien wat ieder ethisch handelen altijd al vooronderstelt. De vragen onder het fragment kunnen daarbij helpen.



  1. Sophie zegt meerdere malen: ‘Ich kann nicht wählen.’ Bedenk waarom ze toch keuzevrijheid heeft, hoewel ze onmiskenbaar door de bewaker gedwongen wordt.
  2. Een dilemma kent de volgende twee kenmerken: 1) je moet kiezen; 2) aan alle keuzemogelijkheden kleven nadelen. Welke keuzemogelijkheden liggen Sophie voor?
  3. Bedenk waarom keuzevrijheid inzicht vooronderstelt
  4. Sophie komt onmiskenbaar in een dilemma (eigenlijk trilemma) terecht. Maar komt ze ook in een moreel dilemma terecht? Zoek voor je beantwoording het woord ‘moreel’ of ‘moraal’ op in een handboek filosofie.
  5. Stel je zou Sophie na de oorlog tegenkomen en je mocht haar een vraag stellen. Is het dan zinvol haar de vraag te stellen: Waarom heb je voor het meisje gekozen?  
  6. Welke aanwijzingen geeft Sophie in het fragment zelf voor de reden(en) van haar keuze?
  7. Op een gegeven moment is er sprake van een privilege. Hoe komt het privilege ter sprake en op welke gronden wordt het verstrekt?
  8. Is Sophie verantwoordelijk te houden voor haar keuze? Licht je antwoord toe.[t]   
  9. Heeft Sophie het goede gedaan? Beargumenteer je antwoord.