Exit through the Gift shop!

Wellicht kun je hier je heil vinden. Vaarwel!!

‘Wat is een sokratisch gesprek?’

Het sokratisch gesprek is een manier om samen te filosoferen, liefst onder leiding van een ervaren gespreksleider. Uitgangspunt van het gesprek is een filosofische vraag c.q. een kort filosofisch tekstfragment over een onderwerp dat van wezenlijk belang is voor de deelnemers. 

‘Gaan we discussiëren over wat we belangrijk vinden?’

Een sokratisch gesprek is niet een discussie met argumenten voor en tegen een stelling of onderwerp, maar een vrije uitwisseling van ervaringen en gedachten. In een debat probeer je de anderen te overtuigen en te winnen, aan de hand van criteria die door beide partijen worden erkend; het sokratisch gesprek heeft wel richtlijnen voor de gang van zaken, maar geen vooropgezet doel; tot consensus hoeft het bijvoorbeeld niet te komen. 

‘Een gesprek met een open einde?’

Misschien. In ieder geval nemen gespreksdeelnemers een open houding aan ten aanzien van het gespreksonderwerp en elkaar, wat wil zeggen dat in een sokratisch gesprek het onderwerp van gesprek zelf nog in het geding is. Anders dus dan in een discussie waarin de deelnemers weliswaar tegenover elkaar staan, maar het onderwerp van gesprek als zodanig wel al op tafel ligt voor zowel voor- als tegenstanders. Overigens wordt wat een of meerdere gespreksdeelnemers niet willen bespreken niet besproken in een sokratisch gesprek – wat dat betreft moet er wel consensus zijn onder de deelnemers. 

‘Gaan die gesprekken dan niet over wat de grote filosofen hebben gezegd?’

Een sokratisch gesprek gaat over de gedachten en ervaringen die de gespreksdeelnemers zelf hebben met betrekking tot het onderwerp van gesprek, dus niet zozeer wat de filosofen erover hebben gezegd. Al kan een tekst(fragment) als uitgangspunt genomen worden, centraal staat de relatie tussen de deelnemer en het onderwerp van gesprek. 

‘Wordt zo’n gesprek niet al snel een therapeutisch gebeuren?’ 

Een filosofisch gesprek is niet een uitwisseling van persoonlijke ervaringen noch het abstraheren daarvan, maar gericht op datgene wat dit soort ervaringen überhaupt mogelijk maakt, te weten: de betekenis van de woorden die de verhouding uitmaken van de deelnemers tot het onderwerp. De bereidheid van iedere deelnemer om uitgebreid en bij herhaling stil te staan bij deze filosofische woorden is voorwaarde voor een sokratisch gesprek.  

‘Een gesprek over woorden dus. Wat word je daar wijzer van?’

Tot nieuwe kennis over het onderwerp komt het niet in een sokratisch gesprek; eerder worden de deelnemers geconfronteerd met hun vooringenomenheden en vooronderstellingen die ze al hadden ten aanzien van het onderwerp van gesprek. Aandachtig leren luisteren naar de anderen en naar jezelf en het duidelijk formuleren van je gedachten ten aanzien van het onderwerp van gesprek zijn daarbij cruciaal.

‘Ik heb geluisterd naar wat je hebt gezegd, maar erg duidelijk vind ik het nog niet...’

Een sokratisch gesprek moet je ook niet uitleggen, maar vooral gaan voeren

‘In hoeverre is dit gesprek dan sokratisch geweest?’


Beluister het gesprek en stel aan de hand van bovenstaande criteria vast in hoeverre het wel en niet een sokratisch gesprek is.